Khi ngày càng nhiều doanh nghiệp đầu tư điện tái tạo để phát triển bền vững, việc kiểm soát chất lượng hệ thống điện – đặc biệt là xử lý sóng hài – trở thành yếu tố sống còn để bảo vệ thiết bị và tối ưu hiệu quả vận hành.
Trong xu hướng chuyển đổi năng lượng, nhiều doanh nghiệp tại Việt Nam đang mạnh mẽ đầu tư vào nguồn điện tái tạo như điện mặt trời, điện gió, đồng thời áp dụng chuẩn ISO 50001 để sử dụng năng lượng hiệu quả hơn. Tuy nhiên, đằng sau bức tranh đầy triển vọng ấy, vẫn tồn tại những thách thức kỹ thuật ít được nhận diện, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả vận hành.
Một trong số đó là hiện tượng sóng hài – loại nhiễu điện phổ biến xuất hiện khi nhà máy tích hợp các thiết bị biến tần, inverter từ nguồn điện tái tạo. Sóng hài có thể gây ra hàng loạt sự cố như: tủ điện phát nóng bất thường, hệ thống báo lỗi ảo, thiết bị ngắt điện sai, ảnh hưởng đến tuổi thọ thiết bị, làm gián đoạn sản xuất và kéo theo chi phí bảo trì tăng cao.
Kiểm soát chất lượng điện: điều kiện tiên quyết của chuyển đổi xanh
Theo ông Hoàng Thanh Tú, Quản lý Dự án tại PowerMore, điện tái tạo chỉ thực sự hiệu quả nếu hệ thống điện sẵn sàng về mặt kỹ thuật. Để đảm bảo điều đó, các doanh nghiệp nên thực hiện ba bước cốt lõi:
- Đo lường và phân tích điện năng: giúp phát hiện sớm các vấn đề như quá tải, dòng rò, méo sóng, từ đó đưa ra giải pháp kịp thời, tránh đầu tư không đúng chỗ.
- Lọc sóng hài: sử dụng thiết bị lọc chủ động hoặc thụ động để triệt tiêu nhiễu điện, giúp hệ thống vận hành ổn định hơn.
- Bù công suất phản kháng: cải thiện hệ số công suất, giảm hao phí và tránh bị nhà cung cấp điện phạt vì sử dụng điện kém hiệu quả.
Từ thực tế triển khai đến những bài học cụ thể
Tại một nhà máy sữa lớn tại Việt Nam, kiểm toán năng lượng đã phát hiện dòng điện bị nhiễu vượt mức quy định. Sau khi lắp thiết bị lọc sóng hài tại các điểm then chốt, toàn bộ hệ thống trở lại hoạt động ổn định mà không cần thay đổi dây chuyền.
Trong khi đó, một khu công nghiệp năng lượng tái tạo ở phía Nam được EVN cảnh báo vì sóng hài vượt ngưỡng. Qua đo đạc kỹ lưỡng, nguyên nhân đến từ lưới điện khu vực, không phải nhà máy, giúp doanh nghiệp tránh được khoản đầu tư sai hướng.
Một ví dụ khác đến từ nhà máy xử lý nước sạch tại miền Trung: sau khi tích hợp điện mặt trời, hệ thống gặp lỗi kết nối do nhiễu điện. Việc lắp đặt bộ lọc sóng hài đã giúp hệ thống hòa lưới ổn định trở lại, bảo đảm cung cấp nước liên tục cho hàng nghìn hộ dân.
Xây dựng hệ thống điện “sạch” từ bên trong
Theo ông Tú, “xanh hóa” không chỉ là việc lắp đặt nguồn điện sạch, mà còn phải đảm bảo hệ thống điện bên trong vận hành an toàn, ổn định và hiệu quả. Đó là bước nền tảng để doanh nghiệp tiến tới mục tiêu Net-Zero mà không bị kéo lùi bởi chi phí vận hành và bảo trì phát sinh ngoài dự kiến.
Thống kê đến cuối năm 2023 cho thấy, tổng công suất từ điện mặt trời và điện gió tại Việt Nam đạt hơn 21.600 MW, chiếm gần 27% hệ thống điện quốc gia. Trong đó, Việt Nam dẫn đầu Đông Nam Á về công suất điện mặt trời với 17.080 MW – một con số ấn tượng nhưng cũng đặt ra bài toán cấp bách về hạ tầng vận hành.
Khi điện tái tạo ngày càng phổ biến, những vấn đề kỹ thuật như sóng hài sẽ không thể bị xem nhẹ. Chuyển đổi xanh, vì thế, cần bắt đầu từ việc hiểu rõ và kiểm soát hệ thống điện ngay từ bên trong.