Nhờ công nghệ laser tiên tiến, các nhà nghiên cứu tại Mỹ đã giúp con người lần đầu tiên trải nghiệm màu sắc “olo” – một sắc xanh lam pha lục đậm vốn nằm ngoài khả năng thị giác tự nhiên.
Một nhóm nhà nghiên cứu tại Mỹ tuyên bố đã khám phá ra một màu sắc mới, chỉ có thể nhìn thấy bằng công nghệ laser. Màu này được đặt tên là “olo” và được mô tả có sắc xanh lam đậm như màu teal.
Cách phát hiện ra màu “olo”
Các giáo sư từ Đại học California, Berkeley và Trường Y Đại học Washington đã công bố phát hiện này trên tạp chí Science Advances vào ngày 18/4. Họ cho biết, bằng cách sử dụng thiết bị mang tên “Oz” (lấy cảm hứng từ Phù thủy xứ Oz), họ có thể bắn những xung laser cực nhỏ vào mắt, đánh lừa các tế bào cảm nhận màu sắc trong võng mạc, khiến con người có thể trải nghiệm màu “olo” – thứ vốn nằm ngoài khả năng cảm nhận thông thường.
Trong câu chuyện Phù thủy xứ Oz, thành phố Ngọc Lục Bảo được miêu tả rực rỡ đến mức cư dân phải đeo kính đặc biệt để bảo vệ mắt – thực ra đó là một trò lừa để khiến thành phố trông lộng lẫy hơn. Tương tự, thiết bị “Oz” cũng “đánh lừa” thị giác con người để thấy màu sắc mới.
Con người nhìn màu sắc như thế nào?
Mắt người có ba loại tế bào nón nhận ánh sáng:
- Tế bào S cảm nhận ánh sáng xanh dương (bước sóng ngắn),
- Tế bào M cảm nhận ánh sáng xanh lá (bước sóng trung bình),
- Tế bào L cảm nhận ánh sáng đỏ (bước sóng dài).
Thông tin thu thập từ các tế bào này sẽ được truyền qua các tế bào trung gian và lên não bộ, cụ thể là vỏ não thị giác, để xử lý và tạo thành cảm nhận về màu sắc.
Quá trình trải nghiệm màu “olo”
Thông thường, khi ánh sáng kích thích tế bào M, nó cũng sẽ đồng thời kích thích tế bào S và L, vì các bước sóng chồng lấn nhau. Điều đó khiến mắt không bao giờ chỉ kích hoạt riêng tế bào M. Giáo sư Ren Ng từ UC Berkeley đặt ra câu hỏi: “Nếu chỉ có tế bào M hoạt động, liệu chúng ta sẽ nhìn thấy một sắc xanh chưa từng có?”
Để trả lời câu hỏi này, ông và giáo sư Austin Roorda đã phối hợp sử dụng thiết bị “Oz”, vốn có thể bắn các tia laser cực nhỏ trực tiếp vào từng tế bào cảm nhận ánh sáng riêng lẻ. Nhờ đó, họ lần đầu tiên ghi nhận sự xuất hiện của màu sắc mới.
“Olo” thực chất có phải là màu mới?
Trên thực tế, “olo” không phải là màu vừa mới xuất hiện. Nó luôn tồn tại trong phổ ánh sáng, nhưng nằm ngoài khả năng nhận thức của mắt người. Dưới góc độ vật lý, nó không phải là phát hiện ra vật chất mới. Tuy nhiên, dưới góc độ xã hội học ngôn ngữ, việc con người đặt tên cho một màu trước đây không phân biệt được có thể coi là “khai sinh” ra màu mới.
Ai đã nhìn thấy màu “olo”?
Năm người (bốn nam, một nữ) đã có cơ hội trải nghiệm màu này. Tất cả đều có thị lực và khả năng nhận màu bình thường. Trong số đó, ba người tham gia cũng là đồng tác giả của nghiên cứu.
Màu “olo” trông như thế nào?
Những người đã nhìn thấy mô tả “olo” như một sắc xanh lam pha xanh lục rất sâu và bão hòa – sâu sắc hơn hẳn bất kỳ sắc xanh nào từng thấy bằng mắt thường. Một hình vuông màu teal được xem là hình ảnh gần giống nhất, nhưng bản thân nó không hoàn toàn là “olo” vì mắt thường không thể nhìn được sắc độ chính xác đó.
Giáo sư Ng cho biết: “Chúng ta sẽ không thể thấy màu ‘olo’ qua màn hình điện thoại, TV hay kính VR hiện tại.”
Ứng dụng tiềm năng: hỗ trợ người mù màu?
Các nhà nghiên cứu tại UC Berkeley cũng đang xem xét liệu công nghệ “Oz” có thể hỗ trợ người mắc chứng mù màu hay không. Tuy nhiên, việc này còn rất xa vời vì công nghệ hiện tại cần được thu nhỏ và ổn định hơn rất nhiều để ứng dụng thực tiễn.
Con người “nhìn” màu sắc ra sao?
Cách chúng ta cảm nhận màu sắc phụ thuộc vào ba yếu tố: vật lý (bước sóng ánh sáng), thần kinh học (quá trình xử lý tín hiệu ánh sáng) và xã hội học (cách chúng ta đặt tên cho màu sắc).
Một ví dụ nổi tiếng là bức ảnh chiếc váy gây tranh cãi năm 2015, khi cộng đồng mạng tranh luận xem váy màu trắng-vàng hay xanh-đen – cho thấy sự khác biệt về nhận thức màu dưới các điều kiện ánh sáng khác nhau.
Động vật nhìn màu như thế nào?
Một số loài động vật cảm nhận màu sắc rất khác con người. Ví dụ:
• Tôm bọ ngựa có thể cảm nhận tới 12 dải màu, bao gồm cả ánh sáng tử ngoại và phân cực.
• Trong khi đó, chó chỉ có hai loại tế bào nón và chủ yếu nhìn thấy màu vàng và xanh lam.