Viện Dược liệu (Bộ Y tế) vừa ký hợp tác nghiên cứu khoa học với Trường đại học Ðà Lạt và Vườn quốc gia Bidoup-Núi Bà (Lâm Ðồng) để thúc đẩy nghiên cứu phát triển các sản phẩm từ dược liệu tại khu vực Tây Nguyên và xây dựng Vườn Bảo tồn và Phát triển cây thuốc quốc gia khu vực Tây Nguyên. Hoạt động này nhằm đẩy mạnh áp dụng khoa học-công nghệ trong khai thác, phát triển bền vững dược liệu vùng Tây Nguyên nói chung và Lâm Ðồng nói riêng.
Bà Phạm Thanh Huyền, Trưởng phòng Tài nguyên dược liệu, Viện Dược liệu cho biết, Quy hoạch tổng thể phát triển dược liệu đến năm 2020 và định hướng đến năm 2030 đã xác định Tây Nguyên là vùng trọng điểm phát triển dược liệu. Thời gian qua, các địa phương trong vùng đã chú trọng phát triển thuốc nam và nghiên cứu phát triển các sản phẩm thuốc nam. Trong số gần 1.700 loài cây thuốc có mặt ở Tây Nguyên, một số loài có tiềm năng phát triển và giá trị kinh tế cao đã là đối tượng nghiên cứu như: sâm Ngọc Linh, ngọc lan tây, hà thủ ô đỏ, giun đất.
Nhiều đề tài, dự án cũng được triển khai nhằm tuyển chọn và hoàn thiện quy trình nhân giống, sản xuất cây dược liệu như: Sản xuất giống gấc thương phẩm trên địa bàn tỉnh Đắk Nông; nghiên cứu về lan gấm, ô đỏ, saithe, tên thật trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk; nghiên cứu nhân giống sâm Ngọc Linh bằng nuôi cấy mô tế bào trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng; hàng loạt công trình nghiên cứu về sâm Ngọc Linh, đảng sâm, ngũ tạng được triển khai tại Kon Tum, Gia Lai…
Bên cạnh đó, các nhiệm vụ khoa học và công nghệ tập trung xây dựng quy trình kỹ thuật canh tác (theo GACP, VietGap, hữu cơ) để tạo nguồn nguyên liệu chất lượng.
Các quy trình công nghệ đã được chuyển giao cho các địa phương để xây dựng các vùng trồng dược liệu như: Đương quy Nhật Bản (20 ha), Đinh lăng (20 ha), Nghệ (10 ha) tại Đắk Lắk; Jiaogu Lam (20 ha), Doc Hanh (10 ha) in Kon Tum; Nấm đông trùng hạ thảo (cỡ 7,5 tấn cô đặc và 2,5 tấn dạng phân tán), Đan sâm (10 ha), Đương quy Nhật Bản (10 ha) tại Lâm Đồng; gấc (30 ha) ở Đắk Nông; Đinh Lăng (5 ha), nghệ (5 ha), sâm (10 ha) ở Kon Tum …
Một số tỉnh Tây Nguyên phát triển diện tích cây dược liệu lớn như Kon Tum (898 ha), Đắk Nông (700 ha), Lâm Đồng (300 ha) …
Đó là cơ sở để tiếp tục phát triển các vùng nguyên liệu tập trung chất lượng cao phục vụ nhu cầu thị trường, góp phần chuyển đổi cơ cấu cây trồng, đảm bảo an sinh xã hội và phát triển kinh tế của các tỉnh trong vùng. Một số nhiệm vụ khoa học cũng đã được triển khai tại các tỉnh Quảng Nam và Kon Tum nhằm phát triển sâm Ngọc Linh trở thành sản phẩm chủ lực, thương hiệu quốc gia.
Phát triển nông nghiệp công nghệ cao được một số tỉnh đẩy mạnh. Đã có những công ty, doanh nghiệp đầu tư vào các dự án nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, phát triển cây dược liệu thành công như Tập đoàn Vingroup, Tập đoàn TH, …
Tại một số tỉnh, công tác khoa học và công nghệ cũng được triển khai để phát triển các sản phẩm như: Công nghệ thu tinh dầu trong chế biến tiêu trắng của tỉnh Đắk Nông; Công nghệ chiết xuất sản xuất viên nang và trà hòa tan hỗ trợ điều trị cao huyết áp, mỡ máu từ đài hoa của hoa dâm bụt; Chiết xuất các chất chống oxy hóa từ quả me rừng ở tỉnh Đắk Lắk; nghiên cứu phát triển sản phẩm sâm Ngọc Linh Kon Tum; … Đồng thời, một số công ty đã đầu tư phát triển các sản phẩm từ thảo dược.
Tuy nhiên, việc ứng dụng khoa học công nghệ để phát triển thuốc nam của vùng còn một số tồn tại hạn chế.
Theo bà Phạm Thanh Huyền, cán bộ làm công tác ứng dụng khoa học công nghệ, tiềm lực khoa học công nghệ chuyên sâu về thuốc nam của vùng còn hạn chế. Việc ứng dụng khoa học công nghệ trong phát triển cây dược liệu chưa đồng bộ, nhất là sử dụng giống không rõ nguồn gốc, kém chất lượng, lai tạp, hỗn tạp, thoái hóa giống làm ảnh hưởng đến năng suất, sản lượng, chất lượng. của dược liệu. Một số vùng thuốc nam chủ yếu được canh tác theo kỹ thuật cổ truyền, chưa có quy trình quản lý, kiểm soát các yếu tố ảnh hưởng đến an toàn, chất lượng của thuốc nam. Công nghệ tiên tiến trong sơ chế, chế biến thuốc nam hầu như chưa được triển khai đến quy mô sản xuất. Nhiều vùng trồng dược liệu tập trung, chất lượng cao chưa được xây dựng theo Quy trình thực hành thu hoạch và sản xuất nông nghiệp tốt (GACP-WHO), tiêu chuẩn hữu cơ để đáp ứng nhu cầu thị trường. Chưa có chính sách ưu tiên đầu tư phát triển dược liệu; nguồn kinh phí đầu tư cho khoa học và công nghệ còn hạn chế; chưa đầu tư vào các nhiệm vụ toàn cầu và chuỗi giá trị và tiếp thị thuốc.
Để khắc phục những hạn chế nêu trên và phát triển bền vững dược liệu vùng Tây Nguyên, vừa qua, Viện Dược liệu đã đề ra một số nhiệm vụ trọng tâm ưu tiên, trong đó có việc xây dựng Trung tâm nghiên cứu dược liệu trên nguyên liệu từ Tây Nguyên, đặt tại Lâm Đồng. đi đầu toàn diện việc phát triển dược liệu vùng Tây Nguyên. Cùng với đó, đề xuất xây dựng Vườn quốc gia bảo tồn và phát triển cây thuốc Tây Nguyên, chọn Vườn quốc gia Bidoup-Núi Bà, tỉnh Lâm Đồng, với mục tiêu sưu tầm và bảo tồn 2.000 loài dược liệu đặc trưng. giống loài. thực vật của Tây Nguyên phục vụ nghiên cứu, bảo tồn và phát triển dược liệu.
Với chức năng nghiên cứu khoa học toàn diện và phát triển công nghệ về dược liệu, Viện Dược liệu có nhiều trung tâm nằm trên các vùng sinh thái khác nhau để dẫn dắt sự phát triển dược liệu của cả nước như vùng đồng bằng sông Hồng, vùng núi cao phía bắc miền trung và miền núi phía Bắc, miền Trung Bắc Bộ, miền Đông Nam Bộ. Tuy nhiên, ở Tây Nguyên chưa có trung tâm nghiên cứu chuyên sâu.
Theo các nhà khoa học, việc xây dựng Trung tâm Nghiên cứu Dược liệu Tây Nguyên sẽ là giải pháp đột phá nhằm thực hiện chủ trương của Chính phủ nhằm xác lập Tây Nguyên là vùng dược liệu trọng điểm để phát triển dược liệu đáp ứng nhu cầu chăm sóc sức khỏe và các vấn đề xã hội của Tây Nguyên. – sự phát triển kinh tế của Tây Nguyên.
Theo đó, sẽ đẩy mạnh công tác nghiên cứu, chọn tạo, công nghệ sản xuất giống cây dược liệu có năng suất, chất lượng, tập trung đầu tư vào nhóm cây dược liệu có lợi thế của vùng, nhóm cây dược liệu có nhu cầu cao trên thị trường. Nghiên cứu đồng bộ các biện pháp kỹ thuật thâm canh nông nghiệp nhằm tăng sản lượng dược liệu mới được tuyển chọn trên từng vùng sinh thái. Áp dụng công nghệ tiên tiến trong nuôi trồng, sơ chế, bảo quản dược liệu; đẩy mạnh phát triển nông nghiệp tiên tiến đối với một số loại cây dược liệu có giá trị kinh tế cao…
Đại diện lãnh đạo tỉnh Lâm Đồng cho biết, địa phương hỗ trợ xây dựng Trung tâm nghiên cứu dược liệu vùng cao đóng trên địa bàn tỉnh để cùng địa phương kết nối và phát triển lĩnh vực y tế, phấn đấu đưa Lâm Đồng trở thành một trong những trung tâm dược liệu chính ở vùng nông thôn.